استاد محسن ملکی-جلسه۱۸: فرق حکم با ملک و حق (۱۳۹۶/۰۷/۲۶)

تفاوتی ماهوی بین حق و ملک قائل شدن سخت است الا اینکه گفته شود تفاوت این دو با فرض سلطنت در هر دو به دو شکل قابل ذکر است:

۱) حق از جهت ماهوی تحققش نیاز به اطراف دارد ولی ملک نیاز ندارد (غایه مایمکن ان یقال) که مرحوم حکیم برای حق ۴ تا عنصر بیان کرده: نفس سلطنت، مورد حق، صاحب حق و من علیه الحق.

۲) تفاوت بین حق و ملک فقط در آثار است و به حسب آثار نسبت بین حق و ملک عام و خاص من‌وجه است. مثال: بعضی از آثار مختص به ملک است مثل اجاره و رهن؛ و اجاره بر حق تعلق نمی‌گیرد. بعضی از آثار اختصاص به حق دارد مثل «اسقاط» ولی در ملک قابل اسقاط نیست. و بعضی متشرکند مثل نقل و انتقالات.

فرق حکم با ملک و حق

اما حکم: حکم عبارت است از اعتباری در فعل مکلف لذا ماهیت حکم با ماهیت حق و ملک متفاوت است و این اعتبار به ید معتبر است (که شارع است) که دو نوع حکم از این اعتبار تولید می‌شود تکلیفی و وضعی.

آن ۵ مورد تکلیفی است و غیر این ۵ تا وضعی است.

نتیجه بحث (مثلیت نقشی در مالیت شیء ندارد)

مقام اول این بود که ببینیم مال چیست؟ تلخّص که مثلیت هیچ نقشی در مالیت شیء ندارد.

لذا عرض می‌کنیم اولاً پول مال است و شبهه‌ای در این مطلب نیست الا اینکه اعتباری است. گرچه در همان ۸ قسم (مأکولات و …) برخی قائلند که مالیت آنها هم اعتباری است.

آنچه برای ما در بحث بانک به درد می‌خورد پول است. مثلیت در باب پول که بعضی از محققین قائل شدند مثلی است مثلیت نقشی در مالیت آن ندارد. ولی مثلیت نقش در ملکیت دارد. که در ضمان ثمره دارد. لذا تقسیم اموال به مثلی و قیمی اگر هم خاصیتی داشته باشد به درد اموال ذاتی می‌خورند نه اموال اعتباری (مثل پول)