استاد محسن ملکی-جلسه۵:مقدمه/ ترسیم کمال انسان/ امتیاز نظامهای اسلامی بر سایر نظامها (۱۳۹۶/۰۶/۲۲)

برای رسیدن به یک نظام اقتصادی مورد نظر در اسلام مقدمه‌ای ذکر شد و کمال انسان در دو امر کلی ترسیم شد که خلاصه‌اش نظم و عدالت شد.

در ادامه باید گفت که عقل به دو قسم است:

الف) عقل نظری که به نظم منتهی می‌شود.

ب) عقل عملی که به عدالت منتهی می‌شود (ینبغی ان یُفعل)

از صغری و کبرایی که مطرح شد مشخص می شود: هم نظم در مقوله نظام اسلامی در همه ابعاد مهم است و هم عدالت.

اولاً و بالذات نظم صغرویت برای عدالت دارد و ثانیاً و بالعرض ممکن است نظم نباشد ولی عدالت باشد. مثل جعل‌های شارع که بعضاً عدالت هست ولی نظم ندارد مثل نماز صبح (صبح که وقتش بیشتر است).

در این نظام هستی عوامل مختلفی نقش دارند که این عوامل مختلف خلاصه می‌شوند در دو قسمت:

(۱) عوامل پدیدآورنده نظم  (2) عوامل پدیدآورنده عدالت

وقتی که این دو تا با هم ضمیمه می‌شوند از درون این دو یک عنوانی پدید می‌آید به نام عمل صالح.

امتیاز نظامهای اسلامی بر سایر نظامها (عمل صالح)

مهمترین امتیاز نظام‌های اسلامی بر نظام سرمایه‌داری و شیوعی (مارکسیستی) که در بحث اقتصاد به شکل خاص در نظر ما هست واژه عمل صالح باعث أشرفیت این نظام است بر این دو نظام دیگر.

از این عمل صالح تولید قوانین می‌شود. قوانینی که بر پایه عمل صالح تدوین می‌گردد بوجودآورنده سیستم و نظام اسلامی است و در آیات قرآن نیز به آن اشاره شده است.]الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ طُوبَى لَهُمْ وَحُسْنُ مَآبٍ[[۱]

پس عمل‌های صالح کنار هم قرار می‌گیرند و قانون تولید می‌شود.

بنابراین با توجه به این نکات نظام اقتصادی اسلام مبتنی است بر سه اصل ثابت که برگرفته از عدل و عدالت است:

(۱) ملکیت (۲) کسب و تکسب (۳) حقوق تعهدیه (عقود و ایقاعات)

حالا وارد می‌شویم به مقصد أول در فقه البنوک.

---

[۱] . سوره رعد آیه ۲۹