استاد حمید درایتی – جلسه۸۴: آثار شرط فاسد / شرکت تعاونی / کتاب الشرکه (۱۴۰۰/۱۱/۱۰)

جمع بندی کلام مرحوم خویی:

عبارات مرحوم آیت الله خوئى حاوى سه ادعا بود :

۱- شروط ضمن عقد به صورت منع خلوّ یا موجب تعلیق إنشاء بر تعهد و التزام فعلى مى باشند و یا موجب تعلیق إلتزام شارط به مُنشأ بر تحقق خارجى شرط از جانب مشروط علیه.

۲- عقد باید متضمن تعهد و التزام باشد و لذا عقود إذنى حقیقتا عقد نمى باشد.

۳- شروط ضمن عقود إذنى علاوه بر اینکه موجب محدودیت إذن و رضایت مى شود، مشمول دلیل المؤمنون عند شروطهم بوده و وجوب وفاء نیز خواهد داشت.

باید توجه داشت که این چند ادعا از چند جهت متعارض بوده و قابل جمع نمى باشد زیرا :

۱-  اساسا در عقود إذنى چیزى إنشاء و ایجاد نمى شود تا شرط موجب تعلیق إنشاء یا مُنشأ آن باشد. بدیهى است که اباحه تصرف نیز با إذن به وجود نمى آید تا إنشاء بر إذن صادق باشد بلکه إذن صرفا صادر مى شود و إخبار از رضایت مى باشد که شارع به تبع آن حکم به جواز تصرف جعل مى نماید.

۲- از آنجا که عقود إذنى فاقد هرگونه تعهد و التزام است، تعلیق إلتزام بر تحقق خارجى شرط معنا ندارد. ۳- اگر شرط ضمن عقود إذنى به صرف اینکه موجب تعلیق و اناطه إذن است، مشمول دلیل المؤمنون عند شروطهم باشد در حالى که عقود إذنى حقیقتا عقد نیستند، لازم مى آید که شروط ابتدائى نیز در بسیارى از موارد (مواردى که شرط ما بازاء دارد و حاوى تعلیق است) مشمول این دلیل بوده و وجوب وفاء داشته باشند.