استاد حمید درایتی-جلسه۳۰:شرکت(۱۳۹۸/۰۸/۲۶)

کِتَابُ الشِّرْکَهِ

باب۱

بَابُ أَنَّهُ یَتَسَاوَى الشَّرِیکَانِ فِی الرِّبْحِ وَ الْخُسْرَانِ إِنْ تَسَاوَى الْمَالانِ وَ إِنْ نَقَدَ أَحَدُهُمَا عَنِ الْآخَرِ وَ إِلَّا فَبِالنِّسْبَهِ إِلَّا مَعَ الشَّرْطِ

۲۴۰۳۱- ۱- «۲» مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مَنْصُورٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یُشَارِکُ فِی السِّلْعَهِ قَالَ إِنْ رَبِحَ فَلَهُ وَ إِنْ وُضِعَ فَعَلَیْهِ.

سند

اسناد شیخ به احمد هم صحیح است.

مقصود از احمد بن محمد، احمد بن محمد بن عیسی اشعری است.

مقصود از منصور هم منصور بن حازم است.

نتیجه: صحیحه

دلالت

1. سلعه هم به متاع می گویند مثل یخچال در خانه و هم بما یتجر به گفته می شود مثل یخچال داخل مغازه که برای خرید و فروش قرار داده شده است.
2. اصل شرکت امر پذیرفته شده است. حضرت ع ارتکاز راوی در صحت شرکت در متاع را تایید کردند.
3. دو شریک هم در سود و هم در ضرر شریک هستند بر خلاف مضاربه که عامل در ضرر شریک نیست بلکه ضرر از سرمایه می رود.

اشکال

“ان ربح فله” می گوید اگر سود و ضرر بود، همه آن مربوط به رجل مشارک است.

جواب

امام ع در مقام بیان این هستند که آن رجل سود می برد ولی در مقام بیان میزان سود و زیان نبودند. در مقام بیان همه یا بخشی از سود نبودند. کما این که امام ع در مقام بیان این نبودند که درصد سود و زیان یکی است و یا متفاوت است.

قرینه دیگر این که در فرض مشارکت، معنا ندارد که یک شریک کل سود را بگیرد چون دو طرف وجود دارد و با هم کلایی گرفته است.

• شرکت انواعی دارد که به آن خواهیم پرداخت ولی اجمالا معلوم است که قدرمتیقن از این روایت، مشارکت اختیاری است نه مشارکت قهری مثل این که مال ها مخلوط شوند.
• شرکت اختیاری می تواند ضمن عقد شرکت باشد و می تواند ضمن عقد دیگری باشد. مثلا با هم یک ماشین خریدیم که به مقتضای بیع شریک شدیم که این عقد شرکت نیست ولی خود مشارکت وجود دارد.

حال سوال این است که مراد از روایت کدام است؟ ظهور “یشارک فی السلعه” این است که کالایی برای کسی وجود دارد و ما در آن مشارکت می کنیم یعنی نصف پول آن را می دهیم و عقد شرکت می بندیم.

۲۴۰۳۲- ۲- «۳» وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ أَبِی نَصْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَمَاعَهَ عَنْ عَبْدِ الْحَمِیدِ بْنِ عَوَّاضٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الدَّابَّهَ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ نَقْدُهَا فَأَتَى رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا فُلَانُ انْقُدْ عَنِّی ثَمَنَ هَذِهِ الدَّابَّهِ وَ الرِّبْحُ بَیْنِی وَ بَیْنَکَ‏ فَنَقَدَ عَنْهُ فَنَفَقَتِ الدَّابَّهُ قَالَ ثَمَنُهَا (یعنی ضرر در ثمن) عَلَیْهِمَا لِأَنَّهُ لَوْ کَانَ رِبْحٌ فِیهَا لَکَانَ بَیْنَهُمَا.

سند

عبد الحمید بن عواض: ثقه

موثقه به محمد بن سماعه

دلالت

1. کسی دابه ای خرید و به کسی گفت تو پول آن را بده و سود بین من و تو تقسیم بشود. پول داده شد و دابه از بین رفت. حضرت ع فرمودند ضرر بر هر دو است چون اگر سودی می بود هم بین آن ها توزیع می شد.
2. ۲٫     “وَ لَیْسَ عِنْدَهُ نَقْدُهَا” یعنی پول دابه را ندارد یا تمام آن را ندارد و یا بخشی از آن را ندارد. یعنی ممکن است خریدار اول هیچ مقداری از پول را نداشته باشد و ممکن است بخشی را نداشته باشد.

سوال

اگر اطلاق داشته باشد، سوال این است که خریدار اول چرا باد خریدار دوم شریک شود درحالیکه دومی تمام پول را داده است. ممکن است خریدار اول بگوید من اعتبار داشتم و لذا به من این کالا را دادند و یا عمل داشتم. آیا شراکت بین پول و عمل صحیح است؟ آیا شراکت بین پول و اعتبار صحیح است؟

فرق با مضاربه این است که در مضاربه عامل در ضرر شریک نیست ولی این جا شریک است.

جواب

نکته۱: “نقدها” را باید با دقت بیشتری بررسی کنیم.

احتمال۱: نقدها یعنی نقود یعنی پول آن را نداشت.

احتمال۲: پول آن نقداً نداشت ولی بعدا می توانست بدهد نه این که پولش را ندارد.

نکته۲: “انقد عنی” یعنی تو از طرف من پول را پرداخت کن. یعنی خریدار اول خریدار است و دومی فقط پول را می دهد نه این که مشتری باشد. یعنی فرد دوم فقط سرمایه را در اختیار قرار داده است و به ازاء آن می خواهد شریک باشد و در سود شریک شود چون اگر قرض باشد مشکل ربای قرضی پیدا می کند که آن هم باید بررسی شود.

• “سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ یَشْتَرِی الدَّابَّهَ وَ لَیْسَ عِنْدَهُ نَقْدُهَا فَأَتَى رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ یَا فُلَانُ انْقُدْ عَنِّی”

دو احتمال در “فقال”

احتمال۱

یعنی خریدار اول این جمله را گفت و از نفر دوم پول گرفت. اگر “فأتی رجلاً من اصحابه” باشد همین احتمال متعین است. در این صورت نفر اول خریدار اصلی است.

احتمال۲

یعنی نفر دوم به نفر اول می گوید که تو پول نداری من به تو پول می دهم و تو آن دابه را برای من بخر یعنی نفر دوم خریدار اصلی است.