استاد محسن ملکی-جلسه۲۰: مقصد سوم / ماهیت وقوع پول در بانک (۱۳۹۶/۰۷/۳۰)
قرار گرفتن پول‌ها در بانک و در اختیار مسئولین بانک، چه نوع وقوعی است؟
برای بیان حقیقت وقوع پول عندالنبوک، وضعیت موجود بانک‌ها چند صورت را بیان می کند. ۱) قرض‌الحسنه ۲) حساب جاری ۳) سرمایه‌گذاری بلندمدت ۴) سرمایه‌گذاری کوتاه مدت در این چهار صورت اموال در بانک‌ها ذخیره می‌شوند.
در آغاز به مورد اول (قرض) می پردازیم و به صورت مفصل وارد مبحث قرض و ماهیت و احکام ان می شویم.
فصل اول: قرض الحسنه و مبنا در ارجاع مال به مُقرِض (قدرت خرید)
مقدمه (بیان ۶ نکته در تبیین مسئله)
حقیقت قرض در بانک‌ها چیست؟
تحقیق در قرض بیان چند امر را لازم دارد:
۱) تعریف قرض لغه و اصطلاحاً:
فی اللغه هو القطع.
و فی الاصطلاح محقق در شرایع و اکثر محققین (متقدمین و متأخرین (تا قرن ۱۱ و۱۲)): غالباً قرض را به صیغه توضیح داده‌اند، و هو لفظ یشتمل علی ایجاب لقوله أقرضتک أو ما یرادف معناه.
حقیقت قرض در کلام امام (ره): و هو تملیک مال لآخر بالضمان؛ بأن یکون علی عهدته أداؤه بنفسه أو بمثله أو قیمته، ویقال للمملّک: المقرض، وللمتملّک: المقترض و المستقرض.[۱]
. این فرمایش از قدما هم بر می‌آید، مانند فرمایش علامه حلی: ملّکتُک و علیک ردُّ عوضه.[۲]
۲) قرض هم توسط صیغه قابل اجرا است و هم بالمعاطاه و الدلیل علیه العُرف. در کتاب و سنت دلیلی بر توقیفی بودن اکثر عقود و ایقاعات در غالب الفاظ نداریم. لذا قائلیم که اصل در عقود و ایقاعات عدم الحاجه الی اللفظ است. مگر جایی که شارع تصریح کرده مثل نکاح.
۳) در مُقرِض و مقترض شرایط متعاقدین لازم است.
۴) متعلق قرض باید مال باشد و باید عین باشد و نمی‌تواند منفعت و حق باشد و باید شرعاً مملوکه باشد و فرقی بین قیمی و مثلی بودن آن نیست.[۳] و اجماع است.
۵) متعلق قرض باید معین باشد و گزاف نباشد لذا اگر مُقرض بگوید یکی از این دو مال را به تو قرض می‌دهم باطل است.
۶) اگر مالی که به قرض داده می‌شود مثلی باشد بر ذمه مقترض أداء مثلی است اما اگر قیمی باشد مقترض می‌تواند اداء مثل کند یا قیمت لکن این أمر محل خلاف است.
۵ أمر اولی که ذکر شد لا شبهه فیها و مورد قبول است.
انما الکلام در أمر ششم است.
[۱] . تحریرالوسیله، القول:فی القرض.
[۲] . قواعد الأحکام العلامه الحلی جلد۲ ص۱۰۴٫
[۳]. مفتاح الکرامه ص ۱۰۷