استاد حمید درایتی-جلسه۹:انحلال تصفیه/شرکت تعاونی /کتاب الشرکه(۱۴۰۰/۰۶/۳۱)
بخش نهم – انحلال و تصفیه
یکى از مسائلى که باید نسبت به مباحث هر شرکتى مورد بررسى قرار گیرد، موارد انحلال شرکت و کیفیت تصفیه بدهى ها و سرنوشت سرمایه و اموال آن مى باشد. بدیهى است که انحلال هر شرکتى گاهى به صورت اختیارى و تصمیم شرکاء و گاهى به صورت قهرى و براساس موارد پیش شده در قانون خواهد بود. مباحث مربوط به انحلال شرکت هاى تعاونى و تصفیه آن نیز همچنان که در قانون شرکت هاى تعاونى آمده، در قانون بخش تعاون نیز منعکس گردیده است که باید از هردو منظر مورد بررسى قرار گیرد.
موارد انحلال شرکت تعاونی:
انحلال شرکت هاى تعاونى از منظر قانون شرکت هاى تعاونى در موارد ذیل صورت مى گیرد : [۱]
۱٫ کاهش سرمایه به میزانى که ادامه فعالیت شرکت ممکن نباشد یا دشوار گردد.
۲٫ حصول اهداف و اتمام فعالیت هایى که براى شرکت در اساسنامه پیش بینى شده است.
۳٫ تصمیم مجمع فوق العاده.
۴٫ تخلّف شرکت از اساسنامه و مقرّرات قانونى.
۵٫ تعطیل نمودن شرکت و عدم فعالیت آن در مهلت معیّن.
طریقه ى تصفیه شرکت هاى تعاونى:
پس از طى شدن مراحل قانونى انحلال در قانون شرکت هاى تعاونی، به طریقه زیر تصفیه صورت می گیرد : [۲]
۱٫ پرداخت بدهى هاى شرکت.
۲٫ پرداخت سهام اعضاء (حداکثر به میزان مبلغ اسمى).
۳٫ پرداخت سود سهام (در صورتى که مانده حساب شرکت از مبلغ ذخیره قانونى غیر قابل تقسیم شرکت بیشتر باشد).
۴٫ انتقال مانده حساب شرکت به حساب ذخیره قانونى غیر قابل تقسیم شرکت براى اقدامات پیش بینى شده در قانون.
قانون بخش تعاون در چند مورد، حکم به انحلال شرکت هاى تعاونى نموده است که آن موارد عبارتند از : [۳]
۱٫ تصمیم مجمع عمومى فوق العاده بر انحلال.
۲٫ کاهش تعداد اعضاء شرکت از حدّ نصاب مقرّر (در صورتى که ظرف مدت ۳ ماه تعداد اعضاء به نصاب مقرر نرسد).
۳٫ انقضاء مدتّ معیّن شده در اساسنامه براى فعالیت شرکت (در صورتى که به تمدید مجموع عمومى نرسد).
۴٫ گذشت یکسال از متوقّف شدن بدون عذر فعالیّت شرکت .
۵٫ عدم رعایت مقررات قانونى پس از ٣ إخطار کتبی
۶٫ ورشکستگى شرکت.
باید توجه داشت که بر اساس قانون بخش تعاون، انحلال شرکت تعاونى را منوط به استرداد اموال دولتى و امتیازات دریافتى و عمل به تعهدات قانونى مى باشد [۴] و تصفیه شرکت منحلّ شده برعهده یک هیأت سه نفره که حداکثر ظرف مدت یک ماه باید معیّن شود [۵]، خواهد بود.
همچنان که از بررسى کیفیت تصفیه در قانون شرکت هاى تعاونى بدست مى آید، قانون گذار در این متن قانونى سهام اعضاء را صرفا به میزان مبلغ اسمى محاسبه نموده و تفاضل دارائى شرکت را به عنوان سود و درآمد بشمار آورده است و حال آنکه على القاعده اگر اعضاء در سرمایه اولیه شرکت شریک باشند، هنگام انحلال نیز مالک تمام دارایى هاى شرکت (به نسبت سرمایه و سهام) خواهند بود. گویا قانون به بخش تعاون نسبت به کیفیت تصفیه و تقسیم اموال شرکت منحلّ شده، ورود نکرده است.
[۱] ماده ١٢٠ قانون شرکت هاى تعاونى : شرکتها و اتحادیه های تعاونی در موارد زیر منحل می‌شود : ۱- کاهش سرمایه به میزانی که ادامه عملیات مقدور و یا صالح نباشد با تصویب مجمع عمومی فوق العاده.۲- اتمام برنامه ای که به موجب اساسنامه، شرکت برای انجام آن تأسیس شده است.
٣- تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده . ۴- عدم تطبیق عملیات شرکت یا اتحادیه با اساسنامه و مقررات قانونی و یا تعطیل و عدم فعالیت آن در مهلت هایی که وزارت تعاون و امور روستاها (یا وزارت کار و امور اجتماعی در مورد شرکت های تعاونی کارگری) مقرر می‌دارد .
[۲] ماده ١٢۵ قانون شرکت هاى تعاونى :در تصفیه شرکت یا اتحادیه پرداخت تعهدات از محل دارایی آنها با رعایت تقدم به شرح زیر است :
١- پرداخت بدهی‌های شرکت یا اتحادیه. ۲- پرداخت سهام اعضاء حداکثر به میزان مبلغ اسمی هر سهم و سود سهام در صورتی که مانده تصفیه از حساب ذخیره غیر قابل تقسیم شرکت بیشتر باشد . ۳- انتقال مانده تصفیه به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم برای اقدامات مقرر طبق این قانون.
تبصره – تصفیه امور شرکت یا اتحادیه تعاونی در مواردی که در این قانون پیش بینی نشده است بر اساس مقررات قانون شرکت‌های سهامی انجام خواهد گرفت.
[۳] ماده ۵۴ قانون بخش تعاونى اقتصاد جمهورى اسلامى ایران : شرکتها و اتحادیه های تعاونی در موارد زیر منحل می‌شوند :
۱- تصمیم مجمع عمومی فوق العاده.۲- کاهش تعداد اعضاء از حد نصاب مقرر در صورتیکه حداکثر ظرف مدت ۳ ماه تعداد اعضاء به نصاب مقرر نرسیده باشد .۳- انقضای مدت تعیین شده در اساسنامه مربوط در صورتیکه در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید نکرده باشد .۴- توقف فعالیت بیش از یکسال بدون عذر موجه.۵- عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از ٣ بار اخطار کتبی در سال به وسیله وزارت تعاون بر طبق آئین نامه مربوط.۶ – ورشکستگی طبق قوانین مربوط.
تبصره ۱- پس از اعلام انحلال و ثبت بلافاصله آن در اداره ثبت محل، تصفیه طبق قانون تجارت صورت مى گیرد.
تبصره ۲- در بندهای دوم و چهارم و پنجم وزارت تعاون بلافاصله طبق آیین نامه مربوط انحلال تعاونی را به اداره ثبت محل اعلام می نماید .
تبصره ۳- اعلام نظر وزارت تعاون در مورد بندهای ۴ و ۵ در دادگاه صالح قابل شکایت و رسیدگی مى باشد .
تبصره ۴- کلیه اموالی که از منابع عمومی دولتی در اختیار تعاونی قرار گرفته با انحلال آن باید مسترد شود.
[۴] ماده ۵۶ قانون بخش تعاونى اقتصاد جمهورى اسلامى ایران : در صورتیکه هر تعاونی منحل گردد، قبل از انحلال باید به تعهداتی که در برابر اخذ سرمایه و اموال و امتیازات از منابع عمومی و دولتی و بانکها و شهرداری سپرده است عمل نماید.
[۵] ماده ۵۵ قانون بخش تعاونى اقتصاد جمهورى اسلامى ایران : در صورتی که مجمع عمومی فوق العاده یا وزارت تعاون رأی به انحلال تعاونی بدهد، ظرف یکماه سه نفر جهت تصفیه امور تعاون انتخاب و به اداره ثبت محل معرفی خواهند شد تا بر طبق قانون و آئین نامه مربوط نسبت به تصفیه امور تعاونی اقدام نمایند.