استاد محسن ملکی-جلسه۶۰: نقد کلام شیخ (توسط استاد) (۱۳۹۷/۱۰/۱۶)
ج اشکال ششم: (سلّمنا تخصیص هم بخورد مستهجن است). پاسخ به این اشکال از جواب به اشکال قبل ظاهر شد که گفتم لا ضرر هرگونه ضرری را نفی می‌کند چه ضرر مطلق را و چه ضرر غیر متدارک را، هیچ نوع ضرر غیر متدارکی در اسلام نیست؛ لذا اصلاً قاعده تخصیص نمی‌خورد و مواردی که در اشکال ششم به عنوان مخصص ذکر شد با کلمه غیر متدارک (فی الدنیا والآخره ) به عنوان مخصّص پذیرفته نیست .
ج اشکال هفتم: آری ظاهر محاورات عرفی همان چیزی است که مستشکل ذکر کرده‌اند چون هیئت ترکیبی لا ضرر از نظر محاوره‌ای با نظریه شیخ همسو نمی‌باشد؛ بلکه مطابق با نظریه صاحب کفایه است؛ لکن آنچه شیخ انصاری فرموده است قابل توجیه است إلّا اینکه مؤونه‌اش زیاد است و نیاز به توجیه علمی دارد؛ لذا اشکال أساسی بر شیخ وارد نیست و فقط می‌توان گفت نظریه ایشان با توجیه قابل قبول است امّا نظریه مرحوم آخوند نیاز به توجیه زیادی ندارد.
امّا اشکال هشتم: قابل دفاع نیست و برشیخ وارد است؛ زیرا ایشان گفت نفی مُسبّب و اراده سبب أقرب به معنای حقیقی است. اوّلاً خود أقربیّت به عنوان صغری أول کلام است و ثانیا ً سلّمنا که دارای أقربیّت است این أقربّیت حجّت نیست مگر در صورتی که باعث ظهور لاضرر در نفی حکم بشود که چنین ظهوری اثبات نمی‌شود. به جهت اینکه خلاف متعارف بوده و مخالفت با عرف ظهور آفرین نیست و از طرفی هم لاضرر ظهور در نفی موضوع دارد و نه در نفی حکم؛ لذا مناسب است که نظریه صاحب کفایه را از نظر ظهور مقدم بر نظریه شیخ بدانیم.
اشکال به قول آخوند (توسط مرحوم خویی)
اما نظریه صاحب کفایه در هیئت ترکیبی لاضرر: ایشان فرموده: این قاعده درحقیقت نفی حکم است به لسان نفی موضوع،[مثلاً وضوی ضرری نیست؛ یعنی خداوند وضو را واجب نکرد و تا شما گرفتار ضرر نشوید چون وضوی ضرری نیست پس حکم نیست].
* اشکال مرحوم خوئی(ره) به ایشان(آخوند): و هذا الاحتمال أیضا مما لا یمکن الالتزام به فی المقام، و إن کان الاستعمال المذکور صحیحا فی نفسه و ذلک لأن المنفی فی المقام هو عنوان الضرر، و الضرر لیس عنوانا للفعل الموجب(وضو) للضر(نمی‌توانیم بگوییم وضوء الضارّ) ، بل(ضرر) مسبب عنه(فعل) و مترتب علیه(فعل وضو مثلا)، فلو کان النفی نفیا للحکم بلسان نفى موضوعه، لزم أن یکون المنفی فی المقام الحکم الثابت لنفس الضرر، لا الحکم المترتب على الفعل الضرری، فیلزم نفى حرمه الإضرار بالغیر بلسان نفى الإضرار، و هو خلاف المقصود، فان المقصود حرمه الإضرار بالغیر.[۱]
(حکم موضوع ضرر در خارج چیست؟ حرمت است، پس موضوع که اضرار است لا إضرار یعنی لاحرمه للإضرار.؟؟؟!!!)
[۱]. نام کتاب : مصباح الأصول( مباحث حجج و امارات- مکتبه الداوری) نویسنده : الواعظ الحسینی، السید محمد؛ تقریر بحث السید أبو القاسم الخوئی جلد : ۱ صفحه : ۵۲۷