استاد محسن ملکی-جلسه۲:مقدمه/ بانک در لغت و اصطلاح (۱۳۹۶/۰۶/۱۹)
اتفاقات بعد از میلاد مسیح
اما در دوره ساسانیان بعد از میلاد مسیح، پول‌ها جابجا می‌شده است، سَک (چک) جابجا می‌شده است. از ایران جریان چک منتقل به اروپا می‌شود.
از قرن ۵ تا ۱۵ میلادی دوره‌ای است که بانکها شکل گرفته و در دست یهودی‌ها است. ]مصارف در عربی یعنی بانکها[ مسیحی‌ها با بانکها مخالف بوده‌اند به علت ربا.
تا اینکه در قرن ۱۹ میلادی بانک شکل مدون کنونی پیدا می‌کند (در اروپا) (تا قبل از این زمان منظور از بانک تقریباً صرافی الان بوده است.)
اولین بانکها
در ایران قبل از بانک فعلی صرافان بوده است. اولین بانک در ایران توسط ژان ساولان، فرانسوی در سال ۱۲۴۳ شمسی تشکیل شد. لذا میرزا ملکم‌خان رساله‌ای می‌نویسد در ضرورت بانکداری و محمدحسین امین‌الضرب صراف معروفی بوده است نامه‌ای به ناصرالدین می‌نویسد و در سال ۱۲۶۶ اولین بانک را با همت خودشان (ایرانیان) احداث می کنند که بانک شرقی نام دارد.
او طی کتابچه ای لزوم تاسیس بانک را توضیح داد و خود قبول نمود که سرمایه اصلی بانک را تامین کند ولی به این طرح جامه عمل نپوشید. در سال ۱۳۲۴ هَ . ق . مجدداً اعلان تاسیس بانک ملی منتشر شد ولی صورت عمل بخود نگرفت . در خرداد ماه ۱۳۰۰ هَ .ش . نیز دولت پیشنهاد تاسیس بانک را داد که باز نتیجه نبخشید تا به سال ۱۳۰۶ هَ .ش . که مقدمات تاسیس بانک ملی فراهم شد . از طرف دیگر در سال ۱۲۶۸ هَ . ق . از طرف روسها نیز تقاضای امتیاز بانک شد و بانک استقراضی روس در ایران تاسیس یافت و امتیاز آن به ژاک دویولیاکف داده شد و مبالغی بدولت ایران و علماء و متنفذان قرض داد. شعب بانک در بیشتر نقاط شمالی ایران تاسیس گردید، در بهمن ۱۲۹۹ هَ . ق . بموجب عهدنامه ایران و روس ، بانک استقراضی بدولت ایران واگذار گشت . از طرف دولت عثمانی نیز بانکی بنام بانک عثمانی در تهران و همدان و کرمانشاه تاسیس شد.
بانک سپه ؛ موسسه ایست که از وجوه بازنشستگی مستخدمان لشکری تاسیس شده است و ابتدا نام بانک پهلوی داشت .
علاوه بر اینها بانکهای دیگری از جمله بانک عمران ، بانک توسعه اعتبارات صنعتی ، بانک ایران و ژاپن ، بانک تهران ، بانک پارس ،بانک صادرات و معادن ، بانک بازرگانی ، بانک بیمه بازرگانان ، بانک ایران و روس ، بانک ایران و هلند و بانک اعتبارات نیز وجود دارد که اغلب از موسسات مهم اعتباری محسوب میشوند.[۱]
أدوار بانکداری در طول تاریخ
هفت دوره را بانکداری طی کرده: ۱) دوره بابل قدیم ۲) یونان قدیم ۳) ساسانیه (سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی مؤسس آن هم اردشیر بابکان تا یزد گرد سوم) ۴) قرون وسطی (بانک دست یهود بود) ۵) قرن نوزدهم میلادی (بانک غربی) ۶) دوره قاجاریه ۷) سال ۱۳۰۴ بانک سپه و سال ۱۳۰۷ بانک ملی
مقدمه۲ (بانک در لغت و اصطلاح)
بانک در لغت[۲]
لغت و اصطلاح بانک: بانک یا بانکو، یک لغت ایتالیایی به معنای نیمکت است که روی آن می‌نشستند و محاسبات مالی انجام میدادند. (محل جلوس امور مالی) در عرب ترجمه شد به مصرِف، در فارسی هم همان لغت بانک باقی ماند (عجیب که مرحوم صدر همان لغت را معرب کرده است فقه البنوک)
بانک در اصطلاح
بانک نهادی اقتصادی است که وظیفه‌هایی چون تجهیز و توزیع اعتبارات، عملیات اعتباری، عملیات مالی، خرید و فروش ارزها، نقل و انتقال وجوه، وصول مطالبات اسنادی و سود سهام مشتریان، پرداخت بدهی مشتریان، قبول امانات، نگهداری سهام و اوراق بهادار و اشیای قیمتی مشتریان، انجام وظیفه قیمومیت و وصایت برای مشتریان، انجام وکالت خریدها و فروش را بر عهده دارند.[۳]
[۱] . درباره تاریخچه تاسیس بانکها در ایران و فعالیت آنها، به جغرافیای اقتصادی کیهان از ص ۳۹۸ تا ۵۱۱ و نشریات بانک ملی ایران و مجله بانک سپه بخصوص مجله آن بانک شماره اول سال اول از صص ۱ تا ۹ رجوع شود.
[۲] . معنی بانک در لغت نامه دهخدا: (فرانسوی ، اِ) (از ایتالیایی بانکا بمعنی میزی که روی آن چیزهائی فروشند). سازمان و دستگاهی که محل ذخیره پول مردم است و بدان داد و ستد کنند یا داد و ستد آنجا انجام گیرد. بنگاه صرافی و معاملات مهم نقدی. سازمانی که عملیات آن بطور کلی عبارت است از: نقل و انتقال وجوه و صدور بروات و نگاهداری سرمایه اشخاص و بکار انداختن سرمایه های مذکور برای توسعه تجارت و اعتبارات تجارتی بخصوص از جهت تسهیل عمل مبادلات و نقل و انتقال وجوه و دادن اعتبار و قرض به مردم با ربح کمتر از میزان عادی بازار و گاه نشر اسکناس رایج کشور. پایه اصلی تشکیل بانک ها را صرافیهای قدیم تشکیل میدادند، در واقع این موسسات بودند که واسطه داد و ستد و جریان پول قرار داشتند و همان سازمانهای کوچک مالی و اقتصادی پایه اصلی تشکیل سازمانهای معظم بانکی در دنیا شد. در ایران شاید بتوان تاریخچه تاسیس بانک را به زمان هخامنشیان رساند، در واقع موسسات پسران موراشوازنیپ پور و بانک اجی بی نخستین بانک هایی هستند که در ایران وجود داشته اند . ناصرخسرو در سفرنامه درباره صرافی و کیفیت معامله مردم بصره شرحی دارد جالب : «… و حال بازار آنجا (بصره ) چنان بود که آن کسی را که چیزی بودی به صراف دادی و از صراف خط بستدی و هر چه بایستی بخریدی و بهای آن برصراف حواله کردی و چندان که در آن شهر بودی بیرون از خط صراف چیزی ندادی ». (سفرنامه چ دبیرسیاقی ص ۱۱۴). در داخل ایران مسکوک طلا و نقره از روزگاران قدیم ضرب شده بود و صرفاً قانون عرضه و تقاضا بر آن حکومت میکرد. در تمام ادوار تاریخ صرافان کار بانکداری را به مقیاس کوچکی انجام میدادند. تاجر با صراف معینی حساب جاری داشت ، یعنی صراف برای هر تاجر دفتر مخصوصی که کلیه داد و ستدها متدرجاً در آن منعکس میگردید تهیه و به وی تسلیم می نمود و بجای چک از حواله های خطی و عادی استفاده میشد. کلیه پرداختها و دریافتها در شهرهای دور و نزدیک بوسیله صراف و با استفاده از برات انجام میگرفت. در عملیات صرافی اکثر بهره آن ۹ و ۱۲ درصد بود ولی حساب و قانونی نداشت و در بعضی مورد …
[۳] . https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9