استاد حمید درایتی-جلسه۷:تقسیم سود/شرکت تعاونی /کتاب الشرکه(۱۴۰۰/۰۶/۲۹)
موضوع: شرکت های تعاونی
بخش هشتم – سود و زیان شرکت
اگرچه هویت شرکت هاى تعاونى، اساسا سودآورى و اکتساب منافع نقدى نیست لکن شرکت هاى تعاونى نیز مانند سایر شرکت هاى تجارى ممکن است در راستاى ارزان نمودن چرخه ى تولید و فراهم آوردن امور مصرفى و ارائه خدمات مربوطه، بر سودهایى نیز دست یابد که بدیهى است در چنین صورتى باید مقدار اکتساب سود را محاسبه و شرائط پرداخت آن به اعضاء را تعیین نماید.
قانون گذار در ضمن قانون بخش تعاونى اقتصاد و همچنین قانون شرکت هاى تعاونى به بیان کیفیت محاسبه سود در شرکت هاى تعاونى پرداخته است که باید در ابتدا مضمون هردو قانون را نقل نموده و سپس به مقایسه و بیان مغایرت یا عدم مغایرت بین آن بپردازیم.
مراحل محاسبه سود خالص سالانه:
از منظر قانون بخش تعاونى اقتصاد، مقدار سود خالص سالانه ى هر شرکت تعاونى، طى چند مرحله بدست
مى آید: [۱]
مرحله اول — ابتدا باید حداقل ۵٪ سود حاصله را ذخیره قانونى نمایند و این روند تا زمانى که مجموع سود انباشته و ذخیره قانونى شرکت به میزان یک چهارم سرمایه سه سال اخیر شرکت نرسیده باشد، الزامى خواهد بود. باید توجه داشت که ذخیره قانونى بیشتر از ۵٪ در سال، منوط به تصویب مجمع عمومى مى باشد.
مرحله دوم — سپس باید حداکثر ۵٪ سود حاصله را ذخیره احتیاطى نمایند که مقدار دقیق و موارد مصرف آن با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومى صورت مى گیرد.
مرحله سوم — سپس درصدى از سود بابت پاداش به اعضاء، کارکنان، مدیران و بازرسان کسر مى شود که مقدار دقیق آن با پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومى صورت مى گیرد.
مرحله چهارم — باقیمانده از سود حاصله شرکت همان سود خالص شرکت خواهد بود که باید بر اساس ترتیبى که در اساسنامه پیش بینى شده و شرائطى که ضمن عقد پذیرفته گردیده است، تقسیم شود.
مراحل محاسبه درآمدهای شرکت:
از منظر قانون شرکت هاى تعاونى مراحل محاسبه درآمد هاى شرکت بدین شرح است : [۲]
مرحله اول — کسر حداقل ١٢٪ ذخیره قانونى
مرحله دوم — کسر ذخیره احتیاطى
مرحله سوم — کسر ٣٪ بابت توسعه تعلیمات و آموزش تعاون در منطقه و پرداخت آن به اتحادیه تعاونى نظارت و هماهنگى منطقه اى و یا وزارت تعاون و امور روستاها (در صورتى که اتحادیه تعاونى شکل نگرفته باشد). [۳]
مرحله چهارم — کسر سود سهام اعضاء
مرحله پنجم — باقیمانده درآمد شرکت اگر حاصل از معاملات با اعضاء باشد، به تناسب میزان معاملات هر عضو به عنوان مازاد برگشتى [۴] به آنان پرداخت مى شود (بنابر اینکه طبق مفاد اساسنامه تقسیم آن مجاز باشد)؛ و اگر حاصل از معاملات با غیر اعضاء باشد (بنابر اینکه چنین معاملاتى طبق مفاد اساسنامه مجاز باشد)، به حساب ذخیره قانونى منتقل خواهد شد.
باید توجه داشت که براساس اصلاحیه قانون شرکت هاى تعاونى، سود سالانه سهام شرکت هاى تعاونى معادل بالاترین نرخ بهره اوراق قرضه دولتى (در صورتى که اوراق قرضه دولتى وجود داشته باشد) و یا مطابق پیشنهاد وزرات تعاون و امور روستاها که به تصویب هیأت وزیران رسیده باشد، خواهد بود لکن در صورتى که درآمد هاى خالص شرکت، مُکفى براى پرداخت این سود معیّن نباشد، مقدار سود براساس نظر مجمع عمومى شرکت
مى باشد.[۵]
[۱] ماده ٢۵ قانون بخش تعاونى اقتصاد جمهورى اسلامى ایران : سود خالص شرکتها و اتحادیه های تعاونی در هر سال مالی به ترتیب زیر تقسیم می‌شود :
١- از حداقل پنج درصد (۵٪) به بالا با تصویب مجمع عمومی عادی به عنوان ذخیره تعاونی به حساب ذخیره قانونی منظور می‌شود .
تبصره ١- ذخیره قانونی تا زمانی که مبلغ کل ذخیره حاصل از درآمدهای مذکور به میزان یک چهارم معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت نرسیده باشد الزامی است.
تبصره ٢- تعاونیها می توانند تا حداکثر یک دوم ذخیره قانونی را جهت افزایش سرمایه خود بکار ببرند.
٢- حداکثر پنج درصد از سود خالص به عنوان اندوخته احتیاطی به پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی به حساب مربوط منظور مى گردد و نحوه مصرف آن با تصویب مجمع عمومی عادی است.
٣- حذف شده است. اصلاحیه ١٣٩٣
۴- درصدی از سود جهت پاداش به اعضاء، کارکنان، مدیران و بازرسان به پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب مجمع عمومی عادی تخصیص داده می‌شود .
۵- پس از کسر وجوه فوق باقیمانده سود خالص به ترتیبی که در اساسنامه و شرایط ضمن عقد پذیرفته مى شود، تقسیم مى گردد.
[۲] ماده ١۴ ماده قانون شرکت هاى تعاونى : درآمد ویژه شرکت در صورتی که موافق اساسنامه قابل تقسیم باشد به ترتیب پس از وضع ذخیره ها و سود سهام مطابق مقررات این قانون به صورت مازاد برگشتی به تناسب میزان معاملات هر عضو با شرکت قابل تقسیم است. مازاد برگشتی حاصل از معاملات با غیر اعضاء در صورتی که موافق اساسنامه این نوع معاملات آزاد باشد قابل تقسیم به اعضاء نیست و به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم شرکت منتقل مى شود.
[۳] ماده ١۵ قانون شرکت هاى تعاونى : از محل درآمد ویژه سالانه شرکتهای تعاونی مبالغ زیر کسر و به حسابهای مربوط منظور مى شود:
١- حداقل ١٢ درصد به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم.احتساب مبالغ مربوط از محل درآمد حاصل از معاملات با اعضاء در حساب ذخیره مندرج در این بند تا زمانی که مبلغ کل ذخیره حاصل از درآمدهای مذکور به میزان معدل سرمایه سه سال اخیر شرکت نرسیده باشد الزامی خواهد بود ولی مبالغ حاصل از معاملات با غیر اعضاء و سایر درآمدهای مجازشرکت که خارج از حدود عملیات جاری آن باشد بدون رعایت معدل مذکور همه ساله به حساب ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم منتقل می‌شود. ۲- سه درصد از درآمد ویژه سالانه برای توسعه تعلیمات و آموزش تعاون در منطقه تعاونی مربوط در سراسر کشور در اختیار اتحادیه تعاونی نظارت وهماهنگی منطقه ای و مرکزی رشته مربوطه و تا زمانی که اتحادیه‌های مزبور تشکیل نشده اند، در اختیار وزارت تعاون وامور روستاها گذاشته می‌شود تا به موجب آیین نامه هایى که به وسیله آن وزارت تنظیم می‌شود و به تصویب شورای عالی همآهنگی تعاونى های کشور می‌رسد به مصرف برسد. در مورد شرکتهای تعاونی کارگری سه درصد مزبور را وزارت کار و امور اجتماعی دریافت و به مصرف آموزش و تعلیمات تعاونی کارگران خواهد رسانید. ۳- ذخایر دیگری که در اساسنامه مقرر شده باشد.
[۴] بند ۵ ماده ١ قانون شرکت هاى تعاونى : مازاد برگشتی : مبلغی از درآمد ویژه شرکت یا اتحادیه تعاونی است که برای تقسیم بین اعضاء به تناسب میزان معاملات آنها با شرکت یا اتحادیه تعاونی در حدود مقررات این قانون اختصاص داده می‌شود.
[۵] تبصره ١ ماده ١٠ اصلاحیه قانون شرکت هاى تعاونى : سود سالانه سهام شرکتهای تعاونی معادل حداکثر نرخ بهره اوراق قرضه دولتی خواهد بود و در صورتی که اوراق قرضه دولتی در جریان نباشد، سود سالانه سهام به پیشنهاد وزارت تعاون و امور روستاها و تصویب هیأت وزیران تعیین و جهت اجرا اعلام خواهد شد. در مواردی که میزان درآمد خالص شرکت تکافوی پرداخت سود سهام را بر اساس مفاد این تبصره ننماید مجمع عمومی صاحبان سهام شرکت تعاونی مربوط نسبت به تعیین مقدار سود سهام آن اقدام خواهد نمود.
