استاد حمید درایتی-جلسه۳۵:شرکتهای تضامنی/شرکتهای سهامی /کتاب الشرکه(۱۳۹۹/۰۸/۲۴)
٣- شرکت تضامنى
یکى دیگر از اقسام شرکت هاى تجارى، شرکت هاى تضامنى مى باشد که از مصادیق شرکت اشخاص به شمار مى رود برخلاف شرکت هاى سهامى که از مصادیق شرکت سرمایه بود. شاخصه ى شرکت اشخاص آن است که شخصیت شرکاء و تعهد و تمکن و التزام آن ها دخالت مستقیم در شرکت دارد و حداقل یکى از شرکاء باید مسئولیت نامحدود داشته باشد و در شرکت هاى تضامنى نه تنها این فاکتور ها وجود داشته بلکه همه ى شرکاء مسئولیت نامحدود دارند.
در شرکت تضامنى هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمامى دیون شرکت بعد از انحلال آن مى باشد [۱] (این مسئولیت ناشى از الزام قانونى است نه تعهد شخصى تا قابل اسقاط یا توسعه و تضییق باشد)[۲] فلذا در فرض انحلال شرکت، طلبکار براى طلب وصول خود حق رجوع به هریک از شرکاء را خواهد داشت. [۳]
قانون تجارت جمهورى اسلامى ایران براى شرکت تضامنى شخصیت حقوقى مستقل شناسایى نموده است (هرچند که استقلال آن به نسبت شرکت هاى سهامى محدود تر است [۴]) و بدین سبب دارایى شرکت مستقل از دارایى شرکاء لحاظ مى شود فلذا طلبکار از شرکت نسبت به دارایى شرکت مقدم بر طلبکار از شخص شریک است [۵] در نتیجه بین ورشکستگى شرکت و ورشکستگى شرکاء تلازمى وجود ندارد. [۶]
قانون تشکیل شرکت تضامنى را متوقف عدد معینى نکرده و به همین جهت شرکت تضامنى با دو نفر نیز شکل مى گیرد.
أیضا أهلیت تجارى داشتن شرط قانونى شرکت تضامنى نیست و صرف أهلیت معامله داشتن، براى تحقق آن کافیست. [۷]
شریک در شرکت تضامنى مادامى که از شراکت انصراف نداده است تحت هیچ شرائطى حق واگذارى مسئولیت خود به دیگرى را ندارد [۸]، همچنین کسانى که بعد از تشکیل شرکت تضامنى به عضویت آن در مى آیند نسبت به بدهى هاى سابق شرکت نیز مسئولیت خواهند داشت و این مسئولیت قابل اسقاط نیز نمى باشد. [۹]سلب مسئولیت از شرکاء صرفا با خروج از شرکت تضامنى حاصل مى شود.
خروج از شرکت تضامنى از چند راه ممکن است :
۱٫واگذارى سهم الشرکه به غیر که منوط به رضایت سایر شرکاء است. [۱۰]
۲٫ انحلال شرکت [۱۱]
۳٫ فسخ شراکت
شرکت تضامنى ذاتا قابل فسخ است اما فسخ شرکاء منوط به آن است که:
شرایط فسخ:
اول: در اساسنامه شرط عدم فسخ نشده باشد
دوم: فسخ ناشى از اضرار به سایر شرکاء نباشد و شش ماه قبل از فسخ به شرکاء اعلان شده باشد . [۱۲]
[۱] در قانون فرانسه رجوع طلبکار شرکت به شرکاء منوط به عدم تمکن شرکت به پرداخت دیون خود است نه خصوص انحلال شرکت.
[۲] ماده ١١۶ قانون تجارت : شرکت تضامنی شرکتی است که در تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود.
[۳] ماده ۱۲۴ قانون تجارت : مادام که شرکت تضامنی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید و پس از انحلال طلبکاران شرکت می‌توانند برای وصول مطالبات خود به هر یک از شرکاء که بخواهند و یا به تمام آنها رجوع کنند و در هر حال هیچ یک از شرکاء نمی‌تواند به استناد اینکه میزان قروض شرکت از میزان سهم او در شرکت تجاوز می‌نماید از تادیه قروض شرکت امتناع ورزد فقط در روابط بین شرکاء مسئولیت هر یک از آنها در تادیه قروض شرکت به نسبت سرمایه خواهد بود که در شرکت گذاشته است آن هم در صورتی که در شرکتنامه ترتیب دیگری اتخاذ نشده باشد.
[۴] از این جهت که دیون شرکت در مرحله ى اول برعهده خوده شرکت است پس شخصیت مستقل خواهد داشت اما از آن جهت که بعد از انحلال شرکت طلبکار حق رجوع به شرکاء را دارد در عین استقلال شرکت، به شرکاء نیز مرتبط خواهد بود .
[۵] ماده ۱۲۶ قانون تجارت : هر گاه شرکت تضامنی منحل شود مادام که قروض شرکت از دارایی آن تامین نشده هیچ یک از طلبکاران شخصی شرکاء حقی در آن دارایی نخواهد داشت. اگر دارایی شرکت برای پرداخت قروض آن کفایت نکند طلبکاران شرکت حق دارند بقیه طلب خود را از تمام یا فرد فرد شرکاء ضامن مطالبه کنند ولی در این مورد طلبکاران شرکت بر طلبکاران شخصی شرکاء حق تقدم نخواهند داشت.
[۶] ماده ۱۲۸ قانون تجارت : ورشکستگی شرکت ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکاء و ورشکستگی بعضی از شرکاء ملازمه قانونی با ورشکستگی شرکت ندارد.
[۷] ماده ١١۶ قانون تجارت ناظر به این نکته است.
[۸] ماده ۱۳۰ قانون تجارت : نه مدیون شرکت می‌تواند در مقابل طلبی که ممکن است از یکی از شرکاء داشته باشد استناد به تهاتر کند نه خود شریک می‌تواند در‌مقابل قرضی که ممکن است طلبکار او به شرکت داشته باشد به تهاتر استناد نماید معذالک کسی که طلبکار شرکت و مدیون به یکی از شرکاء بوده و‌پس از انحلال شرکت طلب او لاوصول مانده در مقابل آن شرکت حق استناد به تهاتر خواهد داشت.
[۹] ماده ۱۲۵ قانون تجارت : هر کس به عنوان شریک ضامن در شرکت تضامنی موجودی داخل شود متضامناً با سایر شرکاء مسئول قروضی هم خواهد بود که شرکت قبل از ورود او داشته اعم از اینکه در اسم شرکت تغییری داده شده یا نشده باشد. هر قراری که بین شرکاء برخلاف این ترتیب داده شده باشد در مقابل اشخاص ثالث کان لم یکن خواهد بود.
[۱۰] ماده ۱۲۳ قانون تجارت : در شرکت تضامنی هیچ یک از شرکاء نمی‌تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکاء.
[۱۱] ماده ۱۳۶ قانون تجارت : شرکت تضامنی در موارد ذیل منحل می‌شود:
الف) در مورد فقرات ۱ – ۲ – ۳ ماده ۹۳.
ب) در صورت تراضی تمام شرکاء.
ج) در صورتی که یکی از شرکاء به دلائلی انحلال شرکت را از محکمه تقاضا نماید و محکمه آن دلائل را موجه دانسته و حکم به انحلال بدهد.
د) در صورت فسخ یکی از شرکاء مطابق ماده ۱۳۷.
ه) در صورت ورشکستگی یکی از شرکاء مطابق ماده ۱۳۸.
و) در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکاء مطابق مواد ۱۳۹ و ۱۴۰.
تبصره – در مورد بند (ج) هر گاه دلائل انحلال منحصراً مربوط به شریک یا شرکاء معینی باشد محکمه می‌تواند به تقاضای سایر شرکاء به جای‌انحلال حکم اخراج آن شریک یا شرکای معین را بدهد.
[۱۲] ماده ١٣٧ قانون تجارت : فسخ شرکت در صورتی ممکن است که در اساسنامه این حق از شرکاء سلب نشده و ناشی از قصد اضرار نباشد. تقاضای فسخ باید شش ماه قبل از فسخ کتباً به شرکاء اعلام شود. اگر موافق اساسنامه باشد باید سال به سال به حساب شرکت رسیدگی شود فسخ در موقع ختم محاسبه سالیانه به عمل می‌آید.