استاد محسن ملکی-جلسه۱۱: نقد اعتباری (پول اعتباری)(۱۳۹۶/۰۷/۱۶)

اقسام نقد اعتباری

این نقد اعتباری سه قسم است:

۱) پول اعتباری حکمی             2) پول تحریری           3) پول الکترونیکی

الف) پول حکمی

پول حکمی[۱] عبارت است از آن پولی که حکومت پشت سر آن است و توسط این پول معاملات و مطالبات مختلف اداء می‌شود چه کاغذی باشد و چه فلزی.

ب) پول تحریری[۲]

پول تحریری عبارت است از چک‌های تضمینی؛ تجار برای برطرف کردن مشکلات خود از چک‌ها استفاده ‌کردند که به آن پول تحریری گفته می‌شود. پول تحریری یعنی پولی که با امضاء فرد اعتبار می‌گیرد.

ج) پول الکترونیکی

پول الکترونیکی، نوعی اعتبار است که نیابت از پول حکمی و تحریری می کند که براساس یک سری علائم و حقایق علمی مضمّن رسیدن به پول است. امروزه کارت‌های اعتباری در بسیاری از کشورهای جهان مورد استفاده افراد حقیقی و حقوقی قرار گرفته و انتظار می‌رود این روند در همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه ادامه پیدا کند. کارت‌های اعتباری به عنوان راهی مطمئن برای حمل پول‌های کلان، با امنیت فراوان و بدون واهمه از سرقت در حال تسلط بر بازارهای جهانی است.

فرق پول حکمی و تحریری

تفاوت پول حکمی با پول تحریری آن است که پول حکمی دارایی جامعه است و برای هیچ‌کس بدهی به حساب نمی‌آید، اما پول تحریری به وسیله بدهیهای نگهداری شده توسط بانک منتشرکننده آن، پشتیبانی می‌شود. پول حکمی، پول بیرونی است ولی پول تحریری، پول درونی است. پول بیرونی، برخلاف پول درونی، ثروت خالص برای جامعه است. پول تحریری درواقع حواله‌ای است برای دریافت پول حکمی، لذا مالیتش محل کلام است، مگر این پول تحریری به حدی برسد که با چک پول شدن تبدیل به پول حکمی شود.

پول در صدر اسلام

ظهور اسلام در زمان حاکمیت نظام پولی دو فلز (درهم و دینار) بود.

با ظهور اسلام در مکه، پیامبر هیچ نوآوری نسبت به پول‌های موجود نداشته‌اند و همان‌ها را امضاء کردند. نهایتاً وزن آن را دقت می‌کردند.

اولین اقدام فوری مسلمانان برای اسلامی کردن مسکوکات افزودن واژه «بسم الله» بر مسکوکات ساسانی (درهم یا دینار) بود.

البته مسلمانان فعّالیتهای پراکنده‌ای نیز برای ضرب سکه به عمل آوردند. سکه‌ای ضرب شده در طبریه شام به تاریخ ۱۵ هجری قدیمترین دینار شناخته‌ای است که به مسلمین نسبت می‌دهند.

از سکه های دیگری نیز در دوره خلفای راشدین و امویان یاد شده است. اما این نوع سکه‌ها در ممالک اسلامی رسمیت نیافت و معاملات معمولاً با دینار و درهم رومی و ایرانی صورت می‌گرفت،. تا این‌که عبدالملک مروان، به توصیه امام محمدباقر علیه السّلام سکه‌های رایج را جمع آوری و سکه های اسلامی ضرب کرد.[۳]

بعدها با گسترش قلمرو مسلمانان و تشکیل حکومتهای مقتدر، سکه‌های اسلامی در شهرهای مهمِ خراسان، عراق، شام، افریقیه و اندلس ضرب می‌شد و به اقتضای زمان و مکان و سیاستهای مالی و افزایش طلا و نقره، حجم و شکل آن تغییر می‌یافت.[۴]

[۱] . پول بی‌پشتوانه، پول حکمی، پول دستوری یا پول اعتباری (به انگلیسی: Fiat Currency) (پول فیات) پولی است که ارزشش ذاتی نبوده و تنها ناشی از دستور دولتی یا قانون باشد. نام آن از واژه لاتین فیات به معنی بگذارید انجام شود گرفته شده‌است. این نوع پول با پول کالایی متفاوت است که در آن یک کالا (معمولا فلزات گرانبها نظیر طلا و نقره) به عنوان پول مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اولین استفاده از چنین نوع پول در چین در سال ۱۰۰۰ میلادی بوده‌است و از آن زمان به‌طور متناوب در بعضی نقاط دنیا مورد استفاده قرار گرفته‌است. مهم‌ترین خطر این نوع پول، تورم سرسام‌آور به دلیل عدم وجود هرگونه محدودیت بر حجم نقدینگی است.

در ایالات متحده طبق اصلاحات ریچارد نیکسون به‌نام «شوک نیکسون» در ۱۹۷۱ بر نمایندگی پولی مستقیم دلار آمریکا به طلا پایان داد. از آن زمان تا به حال همهٔ پول‌های مورد استفاده در سراسر دنیا از جمله دلار آمریکا، پوند انگلستان، یورو و ریال ایران پول بی‌پشتوانه‌اند.

این پول توسط حکومت تولید می‌شود و ذاتا دارای ارزش مشخصی نیست و تنها دلیل استفاده از آن دستور دولت است.

[۲] . http://mabnaa.com/wiki/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D9%84

[۳] . جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلام، ج۱، ص۱۰۲، ترجمه و نگارش علی جواهر کلام، تهران ۱۳۶۹ ش.

[۴] . http://www.wikifeqh.ir/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C