اقتصادنا ۱۶: مؤسسات رتبه‌بندی طرح‌های سرمایه‌گذاری؛ ترتیبی برای خلق پول درون‌زا
شانزدهمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی اقتصادنا با موضوع «ترتیبات مطلوب خلق پول»، با حضور دکتر علی مروی، مدیرگروه اقتصاد سیاسی اندیشکده مطالعات حاکمیت و سیاست‌گذاری شریف، ۴ مرداد ۹۷ در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد.
دکتر مروی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی (ره) در ابتدای این نشست که به همت هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی معاونت پژوهش حوزه علمیه خراسان برگزار شد، گفت: یکی از نظام‌های خلق پول، نظام ذخیره جزئی است که نقطه قوت آن، خلق پول درون‌زا است، یعنی تولیدکننده به سمت بانک می‌آید و بانک تخصصی، می‌تواند به‌راحتی تشخیص دهد که وام درخواستی، واقعا موردنیاز است یا خیر؟
وی افزود: اما نقطه ضعف آن این است که قدرت خلق پول را با نوعی رانت، به بانک خصوصی می‌سپارد، بنابراین باید به‌دنبال نظامی باشیم که خلق پول درون‌زا داشته باشد اما ایرادهای نظام ذخیره جزئی را نداشته باشد.
وی با اشاره به نظریه‌ای دیگر در این زمینه گفت: باید خلق پول را از بانک‌ها بگیریم، زیرا در این مدل چیزی به نام بانک نداریم بلکه به‌جای آن، مؤسسات تأمین مالی را قرار می‌دهیم، همچنین بانک مرکزی تبدیل می‌شود به تنظیم‌گر نظام تأمین مالی.
دکتر مروی در توضیح مدل خود افزود: مردم تصمیم می‌گیرند که مازاد پولشان را سرمایه‌گذاری کنند و به سراغ مؤسسات تأمین مالی می‌روند تا ببینند چه فرصت‌های سرمایه‌گذاری پیش روی آن‌ها است؛ در این شرایط مؤسسات دنبال این هستند که طرح‌ها و فرصت‌های جذاب را بیاورند؛ چون می‌دانند هرچه فرصت‌های بهتری را جذب کنند، سودآوری‌شان بیش‌تر شده و در نتیجه در مقاطع بعدی، در جذب سرمایه‌های مردم موفق‌تر خواهند بود لذا طرح‌های سرمایه‌گذاری پربازده و مطمئن را به مردم پیشنهاد می‌کنند.
وی سپس به مکانیسم خلق پول در این مدل اشاره کرد و افزود: وقتی تنظیم‌گر نظام تأمین مالی، همۀ طرح‌ها را رتبه‌بندی کرد و ما هزار طرح ممتاز داشتیم که تأمین مالی نشده‌اند، اینجاست که دولت خودش گواهی سرمایه‌گذاری بانام و با ارزش یکسان منتشر می‌کند و آن را به همۀ مردم می‌دهد. اگر آن گواهی سرمایه‌گذاری به سمت پروژۀ خاصی که توسط تنظیم‌گر نظام تأمین مالی مشخص شده است برود، در آن لحظه تبدیل به پول می‌شود و مثل این است که صاحبان آن گواهی‌های سپرده، در آن طرح خاص مشارکت داشته‌اند.
استادیار دانشگاه علامه به توضیح هماهنگی این مدل با بخش واقعی اقتصاد پرداخت و افزود: همۀ افراد اجتماع این گواهی‌های سپرده را دارند و قاعدتاً همۀ آن‌ها این گواهی را نزد پروژه‌های رتبه‌بندی شده می‌برند؛ چون به اندازۀ کل پروژه‌های ممتاز، گواهی سرمایه‌گذاری توزیع شده است و مطمئن هستیم که حجم پول متناسب با پروژه‌هایی است که به دلیل عدم تأمین مالی، معطّل مانده‌اند؛ این یعنی نیاز واقعی در بخش تولید دیده شده است.
وی در توضیح مزایای این مدل اظهار کرد: خلق پول در این نظام، درون‌زا است؛ چون پول به سمت فرصت‌های سرمایه‌گذاری ممتاز می‌رود. از طرفی بالای ۹۰ درصد اطمینان وجود دارد که پول به هدف اصابت کرده است؛ نه اینکه افراد پول را به اسم یک پروژه بگیرند اما در جای دیگری صرف کنند. بعلاوه دولت‌ها می‌توانند از همین طریق، برخی از سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی را پیگیری کنند؛ مثلا هنگام عرضه گواهی سرمایه‌گذاری، شرط کنند که این گواهی‌ها در صورتی تبدیل به پول می‌شود که در زمینه مسکن اجتماعی سرمایه‌گذاری شود. در این صورت خلق پول به صورت عادلانه صورت می‌گیرد و دیگر بانک‌های خصوصی از رانت بهره‌مند نخواهند شد.
