اقتصادنا ۱۰: استفاده از ظرفیت وقف و نهادهای غیرانتفاعی؛ بعد مغفول اقتصاد مردمی
دکتر مهدی طغیانی در دهمین نشست از سلسله نشست های «اقتصادنا» با موضوع «نقش نظام وقف و نهادهای خیریه در اقتصاد مقاومتی» که از طرف هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی حوزه علمیه خراسان، صبح روز پنج‌شنبه ۲۸ دی ماه ۹۶ در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، ضمن یک مقدمه مفصل درباره ویژگی‌های بخش سوم اقتصاد که در کنار بخش عمومی و بخش خصوصی، به تازگی در اقتصادهای دنیا مطرح شده است، افزود این بخش در ادبیات اسلامی ما دارای ظرفیت‌های بالقوه فراوانی است.
وی با اشاره به قالب های اقتصادی در ادبیات دینی هم چون وقف، صدقه، نذر، حبس و وصیت به ثلث مال، گفت: این قالب های دینی از ظرفیت بالایی برخوردار هستند که باید از آن ها استفاده کرد، ضمن این که باید با توجه به نیازهای روز و انگیزه های مردم، در مورد قالب های جدید نیز بحث و بررسی شود.
دکتر طغیانی با اشاره به بازه های زمانی کوتاه مدت تغییر نیازها در زمانه حاضر، عنوان کرد: در گذشته به این دلیل که نیازهای مردم در طول سالیان متمادی تغییر قابل ملاحظه ای نداشت، ابزارها و قالب های دینی اقتصادی کاربرد همه جانبه و طلایی داشتند، اما امروز احساس می شود که برخی از این قالب ها کاربرد ندارند، موضوعیت آن ها از بین رفته یا حتی گاهی ایجاد اشکال می کنند در حالی که باید با تحقیق و پژوهش در این زمینه ها، ظرفیت های نهفته آن ها را کشف و با تغییرات زمانه هماهنگ کرد و از آن ها بهره برد.
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان با اشاره به ابلاغ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی در سال ۹۲ از سوی رهبر معظم انقلاب، اظهار کرد: در بحث ها و تصمیمات اقتصادی باید چارچوب و سیاست های مشخص شده در این ابلاغ را مدنظر داشت.
طغیانی با اشاره به بند اول سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، گفت: بنا بر این بند، اقتصاد کشور باید مردمی شود در حالی که بخش گسترده ای از اقتصاد ما دولتی است و به همین دلیل هنگامی که وضعیت اقتصادی دولت به هر علتی دچار اشکال می شود، بخش غیردولتی اقتصاد و مردم به صورت مستقیم و غیرمستقیم، کم یا زیاد، آن را حس می کنند.
وی افزود: مردمی شدن اقتصاد دو بُعد دارد که یک بُعد آن خصوصی سازی و فعالیت شرکت ها و موسسات غیردولتی است و بُعد دیگر یعنی استفاده از ظرفیت های اقتصادی غیرانتفاعی و غیرسودجویانه مغفول مانده است.
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان ادامه داد: در گذشته بسیاری از خلأهای اقتصادی و اجتماعی از طریق انگیزه های غیرانتفاعی مردم و ابزارهایی چون وقف پر می شده تا جایی که بسیاری از تاریخ نویسان بر این مسئله تأکید دارند که رواج علم و دانش در برخی سرزمین های اسلامی ناشی از موقوفات گسترده در زمینه کتاب و کتابخانه بوده است.
طغیانی تصریح کرد: بارهای بر زمین مانده زیادی در زمینه اقتصاد داریم که فعال کردن قالب های اسلامی می تواند در این زمینه راهگشا باشد و وضعیت اقتصاد جامعه را بهبود بخشد.
وی افزود: درصد قابل توجهی از اقتصاد کشورهای مترقی جهان مربوط به بخش غیرانتفاعی و نوعدوستانه آن هاست که در برخی از این کشورها این رقم به حدود ۸ درصد و بیشتر می رسد.
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان با بیان این که هیچ آمار دقیقی از فعالیت های غیرانتفاعی خیریه ها و واقفین کشور در دست نیست، گفت: بسیاری از خیریه ها به صورت غیررسمی در حال فعالیت هستند و خیریه های رسمی نیز اطلاعات دقیقی ندارند و جدای از این ها بسیاری از اقدامات خیّرین به دلیل پرهیز از ریا پنهان می ماند.
دکتر طغیانی همدلی، همکاری و اعتماد متقابل را ضرورت هایی برای طی شدن مسیر رشد و بالندگی اقتصادی دانست و عنوان کرد: فعال کردن بخش غیرانتفاعی در اقتصاد می تواند بر فضای کسب و کار، سرمایه های اجتماعی، ایجاد عدالت اقتصادی، اشتغال، رفاه عمومی و تأمین کالاهای عمومی تاثیرگذار باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به اهمیت تخصیص منابع در اقتصاد، در مورد چرایی و فلسفه به وجود آمدن فعالیت های خیرخواهانه و غیرانتفاعی در کنار بخش های دولتی و انتفاعی خصوصی توضیح داد: فعالیت های بسیاری وجود دارند که ناگزیر باید توسط این بخش انجام شوند که در صورت سپردن این فعالیت ها به دو بخش دیگر، چالش های فراوانی به وجود خواهد آمد.
عضو هیأت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه اصفهان تأکید کرد: مسئله شناسی در علوم مختلف از جمله علوم دینی و اقتصاد اهمیت بالایی دارد و وقت و انرژی گذاشتن روی شناخت مسائل در حل آن ها و ارائه راه حل های اثربخش تر بسیار مهم است.
دریافت متن کامل نشست:
