گزارش تحلیل بیانات مقام معظم رهبری در جلسه شورای عالی هماهنگی اقتصادی
اشاره: چهارم آذرماه امسال مقام معظم رهبری مدظله‌العالی در دیدار با رؤسای سه قوه و دیگر اعضای شورای عالی اقتصادی به بیان توصیه‌ها و مباحث مهمی پرداختند. در همین راستا وبینار تحلیل بیانات ایشان در این دیدار، از سوی معاونت فرهنگی اجتماعی سیاسی حوزه علمیه خراسان در تاریخ ١٢ آذرماه ١٣٩٩ برگزار شد که در این وبینار، دکتر عادل پیغامی، عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، به تحلیل بیانات مقام معظم رهبری و مطالبات و دغدغه‌های ایشان در مسائل اقتصادی پرداختند.
با توجه به اهمیت موضوع، هیئت اندیشه‌ورز اقتصاد و الگوی پیشرفت اسلامی حوزه علمیه خراسان، خلاصه‌ای از این جلسه و اهم مطالب مطروحه در آن را آماده و تدوین نموده که ذیلا به مخاطبان عزیز تقدیم می‌گردد:
پیگیری ضعیف خط رسانه‌ای مطالبات رهبری در زمینه اقتصاد
در تحلیل سیاسی داخلی و بین‌المللی و فرهنگی، جبهه انقلاب معمولاً به دنبال همه پشت صحنه‌ها و همه تحلیل‌ها می‌رود؛ اما در مسائل اقتصادی این بصیرت وجود نداشته است و باید نیروهای انقلابی برای تبیین مسائل اقتصادی، هیچ مرزی قائل نباشند وبه دنبال پیگیری و مطالبات باشند؛ همچنین مطالب عنوان شده در خط رسانه‌ای متاسفانه گاهی ناقص بیان می‌شود که پیگیری مطالبات حضرت آقا را مشکل می‌کند. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار رؤسای سه قوه و دیگر اعضای شورای عالی هماهنگی اقتصادی موضوع تحریم‌ها را به عنوان یک واقعیت تلخ و جنایت آمریکا و شرکای اروپایی بر ضد ملت ایران عنوان کردند؛
رهبری این شورا را به مثابۀ یک اتاق جنگ اقتصادی در مقابل اتاق جنگ اقتصادی دشمن یعنی وزارت خزانه‌داری آمریکا تعبیر کردند، ولی متأسفانه در این اوضاع بغرنج کرونا، مدتی این شورای هماهنگی تعطیل شده بود.
تشکیل گروه‌های ضربتی و شبانه‌روزی تخصصی اقتصاد
از مطالبات رهبری که سال گذشته هم عنوان کردند، این بود که در دولت باید یک کمیته و گروه شبانه‌روزی برای مسائل بودجه و پولی و نقدینگی فعالیت کنند؛ که این گروه‌های ضربتی باید همت و جدیت لازم را برای رفع مشکلات مردم داشته باشد؛ که البته بنده متأسفانه این حمیت لازم را در دولت نمی‌بینم. دشمن فکر می‌کرد که در آبان‌ماه امسال به خاطر مشکلات اقتصادی، کشور دچار اغتشاش و آشوب شود؛ اما مردم ما به تعبیر رهبری انصافا افرادی صبور و شکور بودند.
گروکشی دولت در بودجه
یکی از مباحث دیگری که مطرح است و دولت هم گاهی در آن گروکشی می‌کند؛ بحث بودجه است؛ همچنین چندی قبل نکته‌ای توسط دولت، برای بحث گشایش اقتصادی مطرح شد که نفت زیر زمین را به سفره‌های مردم بیاوریم؛ که در واقع این طرح یک نوع اوراق بدهی ایجاد کردن است؛ البته این طرح به قوه مقننه و دستگاه‌های ذی‌ربط دیگر ارجاع داده شد و بسیاری از مشکلات آن رفع شد؛ اما وقتی این چکش‌کاری صورت گرفت تا اجرایی شود؛ دولت زیر بار نرفت و اجرایی نشد. حضرت آقا این جلسه را به‌طورکلی برای رفع مسائل کوتاه‌مدت تشکیل دادند؛ البته نگاه ایشان اغلب راهبردی و کلان و در بسیاری مواقع بلندمدت است. هدف ایشان بیشتر این بود؛ که دولت را مجاب به برنامه‌های بودجه‌ریزی مناسب برای رفع مشکلات در کوتاه‌مدت کنند و حتی اشاره به این مطلب شد که چند تا صد روز و درواقع چند دوره سه ماهه از این دولت باقی مانده است و باید دولت ازاین فرصت استفاده کند تا این دولت به خوشی به اتمام برسد.
ایشان در تحلیل بیانات آقا عنوان کردند در مسئله جهش تولید و سرمایه‌گذاری مخصوصاً سال قبل با بی‌تدبیری دولت، انباشت سرمایه منفی زیادی ایجادشده و این مشکلات زیادی را در سال‌های آتی ایجاد می کند.
حماقت اقتصادی در شرایط جنگ اقتصادی
از طرف دیگر یکی از نکاتی که مطرح شده‌است، افزایش تولید خودرو و توجه به زنجیره‌های تولید و ارزش داخلی است؛ که باید به منظور جهش تولید فعال شود و معمولاً با توجه به تجربه‌ای که از صحبت‌های رهبری وجود دارد؛ اگر زنجیره خلق ارزش تولید گسترده شود و مسکن یا خودروسازی راه بیفتد؛ به طور کلی خیلی از مشکلات در جامعه رفع خواهد شد. ما در شرایطی بسر می‌بریم که عده‌ای به خودرو به عنوان کالای سرمایه‌ای نگاه می‌کنند و عده‌ای به عنوان کالای رانتی از آن استفاده می‌کنند. البته خود این روش که افراد با ثبت‌نام در سیستم خودرو بخواهند یک خودرویی را ثبت‌نام کند و از این طریق باتوجه به اختلاف قیمت بازار با قیمت کارخانه مبلغ کلانی گیرشان بیاید؛ در شرایط جنگ اقتصادی امروز یک حماقت است و مشکلاتی را برای عرضه و تولید به دنبال می‌آورد. باید توجه شود که در بازار خودرو عده‌ای ایجاد حباب می کنند و آشفتگی در بازار ایجاد می‌کنند و چون سایر بازارها هم به همدیگر مرتبط است؛ مشکلات زیادی ایجاد می‌شود. می‌بینیم که حتی پراید تا صد و بیست تا صد و سی میلیون بالا می‌رود که البته برخی از قطعه سازی‌ها هم از استثمار و بهره‌کشی استفاده می‌کنند و فساد و مشکلات فراوانی را در عرضه محصولات خودروسازی ایجاد می‌نماید. همچنین برقی شدن خودروها و استفاده از این تکنولوژی می تواند فرصت عظیم صنعتی را برای کشور رقم بزند.
تحریم‌های داخلی در گمرکات کشور!
نکته دیگر که در تحلیل صحبت‌های مقام معظم رهبری این بود که، ما الان در مسائل غذایی، سیلوها، ذخیره غذایی مثل دانه‌های روغنی دچار مشکل هستیم. در گمرک، رسوبات به حدی زیاد شده است که درواقع می‌توان یکی از تحریم‌های جدی کشور را همین تحریم اساسی در داخل مرزها و در گمرکات داخلی کشور جستجو کرد که عمدتاً ناشی از بی‌تدبیری، فقدان همت و فعالیت جهادی است. حال نکته‌ای که مطرح می‌شود این‌که سرمایه اجتماعی در جامعه باید در هر صورت حفظ شود و برای همین حضرت آقا چندی قبل اشاره به این مطلب کردند که نباید دولت را به استهزاء گرفت و البته این به معنای نفی انتقاد سازنده نبود؛ که البته باید برای رفع مشکلات جامعه، نقد صورت بگیرد.
بذرهای وارداتی عقیم
در طول ۵۰-۶۰سال گذشته و بعد از جنگ جهانی دوم، غذا و دارو، معمولاً از سوی کانون‌های مختلفی برای به استضعاف کشیدن کشورها، مورد توجه قرار گرفته است. تولید بذر درواقع یک راهبردی است که می‌تواند به اقتصاد و معیشت مردم کمک کند. به‌عنوان مثال خیاری که با بذر خارجی بزرگ می‌شود و ما بخواهیم از آن دوباره بذر بگیریم؛ این برای ما امکان‌پذیر نیست؛ زیرا بذرهای عقیم شده وارد کشور می‌شود. ما در بحث غذا و دارو خیلی وابسته هستیم و شکنندگی ما خیلی بیشتر از صنایع هایتک است.
قصه پرغصه خوراک دام!
ببینید ما گوجه‌فرنگی‌کار، پیازکار و سیب‌زمینی کار داریم؛ اما بذر را به‌خوبی در کشور تولید نکرده‌ایم. در خصوص بذر در آستان قدس کارهای خوبی انجام شد اما ما در بحث دانه‌های روغنی بیش از ۹۰ درصد وابسته به کشورهای خارج هستیم. در بحث کلزا هم آستان قدس در دوره‌ای کارهای خوبی انجام داده است؛ اما این کارهای خوب، ادامه‌دار نبوده و مورد توجه جدی قرار نگرفته است. به‌طورکلی ما در بحث دام و خوراک دام و طیور یا تولید مرغ‌های لاین- که مستندی در همین زمینه در جشنواره فیلم عمار تهیه شده شده بود، قصه پرغصه‌ای داریم و در بحث تولید ارزش غذائی، زحمات تولیدکنندگان و کشاورزان را با سیاست‌های نادرست و بی‌تدبیری به محو و نابودی کشانده‌ایم.
خساست و بی‌تدبیری دولت در خرید محصولات کشاورزان
وقتی دلار گران شد، کشاورز ما و یا دامدار یا باغ‌دار ما محصول خودش را به اربیل عراق یا دام خودش را به حاشیه خلیج فارس برد تا پول بیشتری بدست آورد و درواقع حق او است واز طرفی در داخل کشور با کمبود محصولات کشاورزی مواجه شدیم. دولت باید برای این‌که این مشکلات صورت نگیرد؛ در خرید تضمینی، قیمت بیشتر و بهتری را پیشنهاد کند تا کشاورزان محصولات خود را برای صادرات به مرزهای کشور نبرند و این سبب مشکلات داخلی معیشتی برای مردم نشود و در واقع این‌که کشاورز مجبور به فروش محصول به خارج کشور باشد، به دلیل آنست که به حق کشاورز ظلم می‌شود و این در بلندمدت کانون راهبردی حوزه غذا را از بین می‌برد؛ از سویی شاهد اسراف و بی‌تدبیری از سوی دولت هستیم و از سوی دیگر می‌بینیم دولت وقتی می‌خواهد حقوق کشاورزان و یا باغداران و دامداران را تضمینی پرداخت کند، خساست به خرج می‌دهد. خب این‌که گندم‌کار، گندمش را جایی که بهتر سود دارد، ببرد؛ خب این حق او است؛ به خاطر این‌که در بسیاری از مواقع حقوق او تضییع می‌شود و این مشکل راهبردی عاملش آمریکا نیست و ما در درون خودمان مشکل داریم. وقتی که درقانون، حقوق‌ها افزایش پیدا کرده است؛ کسی که مرغداری می‌کند؛ وقتی هزینه‌های تمام‌شده محصولش بالا رود؛ چه توقعی از او است که محصولش را با قیمت پایین‌تری در بازار هدایت کند؟! ؛ این عاملش درونی است و باید نهاده‌های تولید افزایش پیدا کند و تدبیری در کاهش قیمت این نهاده‌ها و حمایت از تولید و تولیدکنندگان اندیشیده شود.
شفافیت اطلاعاتی و لزوم اخذ مالیات از رانت‌خواران
حباب‌هایی که در بازار مستغلات و ارز اتفاق می‌افتد، گروهی را به سودهای کلانی می‌رساند و مخصوصاً این حباب‌ها اخیراً هم بیشتر ایجاد شده است؛ به خاطر بحث تحریم‌ها و مسائل روز اقتصادی و کرونا، دولت به جای این‌که نفت را بفروشد و اوراق بدهی ایجاد کند؛ می‌تواند از این افراد، مالیات بگیرد و این مالیات را به قشرهای ضعیف جامعه تزریق کند. به‌عنوان مثال مالیات بر مسکن اضافی، کاری بود که قانون در مورد آن تصویب شد؛ اما در عرصه اجرا، به دلیل نبودن پایگاه اطلاعاتی قوی، هوشمند و نقطه زن، این کار بر روی زمین باقی ماند.
بصیرت اقتصادی یعنی شناسایی کانون‌های رانت
ما در بحث اقتصاد رانتی و اقتصاد زیرزمینی به دلیل عدم شفافیت اطلاعات در کشور بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم؛ این طرح کاداستر( طرح جامع کاداستر و تهیه بانک اطلاعات زمین‌های کشاورزی، طرحی در جهت اهداف دولت برای حفظ و توسعه زمین‌های کشاورزی، مدیریت بهینه منابع آب و خاک کشور است) که ۱۵سال پیش تصویب شده و هنوز از آن زمان در قوه قضاییه باقی مانده است، به این مسئله اشاره می‌کند. این طرح مشخص می‌کند زمین‌های وقفی و زمین‌های دیگر دقیقاً در دست چه کسانی است و از این طریق می‌توان رانت‌خواران و زمین‌خواران را شناسایی کرد؛ اما هنوز اجرایی نشده است. بصیرت اقتصادی هم یعنی همین؛ یعنی کانون‌های رانت را شناسایی کنیم و حتی روابط این افراد را با افرادی که در انتخابات شرکت می‌کنند خوب بفهمیم، تا ازاین طریق مطالبه بهتر صورت بگیرد و رانت و رانت خواری در جریان زمین، سرمایه، مسکن، ارز، طلا و دیگر بازارها از بین برود.
لیبرال‌ترین کشورها از حساب‌های بانکی سرکشی می‌کنند اما ما…
در همه جای دنیا، حتی لیبرال‌ترین کشورها در مورد شفافیت مالیاتی و بانکی و سرکشی به حساب‌های بانکی افراد کوتاه نمی‌آیند ولی در ایران ما، به بهانۀ محرمانگی و حریم خصوصی این شفافیت وجود ندارد و دولت حاضر نیست شفاف‌سازی کند. در واقع ما باید در کشور به خاطر رفاه و آسایش مردم هرچند با نارضایتی یک درصد از افراد روبرو شود، برای رفاه ٩٩درصد دیگر، این شفافیت اطلاعاتی را هرچه سریع‌تر در جامعه ایجاد کنیم. بنابراین عده‌ای که در ۲ یا ۳ ماه گردش حساب بیش از یک میلیارد دارند، قطعا از رانت‌هایی برخوردارند و باید این افراد شناسایی و از آن‌ها مالیات‌هایی گرفته شود؛ تا از این طریق بتوانیم کانون‌های قدرت را شناسایی کرده و از رانت‌های اقتصادی و دیگر رانت‌هایی که این گروه از آن برخوردارند، جلوگیری کنیم.
در پایان جلسه، شرکت‌کنندگان به بیان سؤالات خود در زمینه‌های مختلف اقتصادی پرداختند و استاد نیز پاسخ‌های لازم را ارائه دادند.